Çocuklarının gelişimini dikkatle takip eden birçok ebeveyn, bazı farklılıklar gözlemlediklerinde endişeye kapılabilir. Çocuklarının diğer çocuklardan farklı davrandığını fark eden aileler için en sık sorulan sorulardan biri: "Çocuğum otizmli mi?" Otizm spektrum bozukluğu (OSB), erken yaşlarda belirtilerini gösteren, sosyal etkileşim ve iletişim becerilerini etkileyen, tekrarlayan davranışlarla karakterize edilen nörogelişimsel bir durumdur. Bu yazıda, otizmin temel belirtileri, tanı süreci ve ebeveynlerin atması gereken adımları ele alacağız.

Otizm Nedir?

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), bireyin sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarını etkileyen bir gelişimsel farklılıktır. Spektrum kelimesi, otizmin çok farklı şiddetlerde ve şekillerde ortaya çıkabileceğini ifade eder. Bazı çocuklar hafif belirtiler gösterirken, bazıları daha yoğun destek gerektirebilir.

Otizmin Belirtileri Nelerdir?

Otizmin belirtileri genellikle 1-3 yaş arasında fark edilir. Ebeveynlerin dikkat etmesi gereken temel belirtiler şunlardır:

1. Sosyal Etkileşimde Zorluklar

•    Göz teması kurmaktan kaçınma veya çok kısa süreli göz teması kurma
•    İsmi söylendiğinde tepki vermeme
•    Sarılma, öpme gibi fiziksel temaslara tepkisiz kalma veya rahatsız olma
•    Oyun oynarken diğer çocuklarla etkileşim kurmama, yalnız oynama eğilimi

2. İletişim Güçlükleri

•    Konuşma gelişiminin yaşıtlarına göre geri olması veya hiç konuşmama
•    Aynı kelimeleri veya cümleleri sürekli tekrar etme (ekolali)
•    Jestler ve mimikler kullanmada zorlanma
•    Sorulara uygun cevap verememe veya iletişimi başlatmada isteksizlik

3. Tekrarlayan Davranışlar ve Katı Rutinler

•    El çırpma, sallanma, kendi etrafında dönme gibi hareketleri sık yapma
•    Belirli bir rutine sıkı sıkıya bağlı olma, değişikliklere aşırı tepki verme
•    Işıklar, sesler veya dokulara karşı aşırı hassasiyet gösterme veya tam tersi duyusal uyarıcılara tepkisiz kalma
•    Belirli nesnelere aşırı ilgi duyma (örneğin, sürekli dönen objeleri izleme)

Otizm Tanısı Nasıl Konur?

Otizm tanısı koymak, uzmanların kapsamlı değerlendirmesiyle mümkündür. Ebeveynlerin şüphelendiği durumlarda aşağıdaki adımları takip etmesi önerilir:

1.    Gelişim Takibi: Çocuğunuzun gelişiminde yukarıdaki belirtilerden birden fazlasını gözlemliyorsanız, bir gelişim takvimi tutarak bunları not edin.

2.    Çocuk Doktoru ile Görüşme: Öncelikle bir çocuk doktoruna başvurup çocuğunuzun gelişimini değerlendirmesini isteyin.

3.    Uzman Görüşü Alın: Çocuk psikiyatristi, çocuk nörologu veya gelişimsel pediatrist gibi uzmanlara başvurmak, doğru tanı için gereklidir.

4.    Gelişim Testleri ve Gözlem: Uzmanlar, çocuğun davranışlarını gözlemleyerek ve özel değerlendirme testleri yaparak otizm olup olmadığını belirler. Yaygın kullanılan testler arasında ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule) ve M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers) bulunur.

Otizm Tanısı Konulduktan Sonra Ne Yapılmalı?

Otizm spektrum bozukluğu tanısı alan bir çocuğun erken müdahaleden faydalanması çok önemlidir. Aileler için en önemli adımlar şunlardır:

•    Eğitim ve Terapi: Uygulamalı Davranış Analizi (ABA), Konuşma Terapisi, Duyu Bütünleme Terapisi gibi bireyselleştirilmiş terapiler ile çocuğun becerileri geliştirilebilir.
•    Özel Eğitim: Türkiye’de RAM (Rehberlik ve Araştırma Merkezi) tarafından yönlendirilen özel eğitim destekleri bulunmaktadır.
•    Aile Desteği: Ailelerin psikolojik ve sosyal destek alması, çocuklarının gelişimini desteklemek için önemlidir.

Unutmayın!

Otizm bir hastalık değil, bir farklılıktır. Erken tanı ve doğru destekle otizmli bireyler güçlü yönlerini keşfederek topluma kazandırılabilir. Çocuğunuzun otizmli olup olmadığından şüpheleniyorsanız, en kısa sürede bir uzmana başvurmanız en sağlıklı adım olacaktır.