Alışveriş bağımlılığı (onyomani), kişinin geçici bir rahatlama elde etmek için ihtiyaç dışı ve kontrolsüz şekilde alışveriş yapmasıyla ortaya çıkan bir davranış bağımlılığıdır. İlk defa 1915 yılında Emil Kreapelin tarafından tanımlanan bu bağımlılık, kişinin sürekli olarak para harcama düşüncesiyle meşgul olması ve alışverişin ardından pişmanlık veya suçluluk hissetmesi ile kendini gösterebilir.

 

Alışveriş bağımlılığı, kişinin ruhsal sağlığını olumsuz etkileyen ciddi bir problem olarak değerlendirilmelidir. Araştırmalar, alışveriş yapmanın serotonin hormonunu artırarak kısa süreli bir mutluluk sağladığını ortaya koyuyor. Ancak zamanla alışveriş, olumsuz duygulardan kaçış yöntemi haline gelebilir. Kadınların %47,9'u ve erkeklerin %37,4'ü alışveriş bağımlılığı belirtileri gösteriyor. Bu kişiler, alışveriş yaptıktan sonra kısa bir rahatlama hissetseler de, zamanla bu döngü suçluluk ve pişmanlık duygularını tetikleyebilir.

 

Alışveriş Bağımlılığının Belirtileri:

• İhtiyaç dışı ürünlere para harcama
• Maddi durumu aşan harcamalar yapma
• Alışveriş yapmadığında huzursuzluk veya boşluk hissetme
• Alışverişi gizleme veya yalan söyleme
• Alışveriş sonrası pişmanlık ve suçluluk duyma
• Kredi kartı borçlarının kontrolsüzce artması
  
  

 

Alışveriş Bağımlığının Nedenleri:

• Benlik saygısında azalma
• Endişe, depresyon ve takıntılarla birlikte yaşanan olumsuz duygular
• Sosyal statü beklentisi
• Fantezi düşkünlüğü
• Artan internet kullanımı
• Zorlayıcı biriktirme
• Plansız satın alma
• Cinsiyetteki fark (kadınlarda daha çok olduğu gözlemlenmiştir)
  
  

Alışveriş Bağımlılığı birbirinden farklı etmenlerin etkisiyle birçok türde ortaya çıkabilir. Onyomani türlerinden bazıları:

 

• Dürtüsel Alışveriş (Impulse Buying): Dürtüsel alışveriş, planlanmamış ve anlık satın alma davranışıdır. Kişi, bir ürünü gördüğünde ani bir istekle, ihtiyaç duymasa bile satın alabilir. Bu tür alışveriş genellikle dışsal tetikleyicilerle, örneğin indirimler veya promosyonlarla ilişkilidir.
  
  

 

• Zorlayıcı Alışveriş (Compulsive Shopping): Zorlayıcı alışveriş, kişinin duygusal sıkıntılarını hafifletmek veya olumsuz duygularla başa çıkmak için alışveriş yapma eğilimidir. Bu davranış tekrarlayıcıdır ve genellikle kontrol edilemez bir şekilde gerçekleşir.

 

• Koleksiyoncu Alışveriş (Collector Shopping): Bu tür alışverişte, kişi belirli bir ürün grubunu tamamlamak için sürekli alışveriş yapar. Örneğin, aynı ürünün farklı renk veya modellerini toplama arzusu olabilir.

 

• Promosyon Takıntısı (Bargain Hunting): Promosyon takıntısı olan bireyler, indirim veya kampanyaları kaçırmamak için ihtiyaç duymadıkları ürünleri bile satın alabilirler. Bu davranış, tasarruf etme arzusundan ziyade, fırsatı kaçırmama kaygısıyla ilişkilidir.
  
  

Alışveriş Bağımlılığıyla Başa Çıkma Yöntemleri:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, alışveriş bağımlılığının tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir. Bu terapi, bireyin alışverişle ilgili olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını tanımasına ve değiştirmesine yardımcı olur.

İlaç Tedavisi: Alışveriş bağımlılığı çoğu zaman depresyon veya anksiyete gibi diğer psikolojik rahatsızlıklarla birlikte görülür. Bu durumlarda, antidepresanlar gibi ilaçlar, eşlik eden semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir.

Destek Grupları ve Topluluklar: Alışveriş bağımlılığıyla mücadelede destek grupları önemli bir rol oynar. Bu gruplar, bireylerin benzer deneyimlere sahip kişilerle bir araya gelerek duygularını paylaşmalarına ve başa çıkma stratejileri geliştirmelerine olanak tanır. Örneğin, "Debtors Anonymous" ve "Spenders Anonymous" gibi gruplar, alışveriş bağımlılığıyla mücadelede destek sunar.

Kişisel Farkındalık ve Alışkanlık Değişiklikleri

• Harcamaların Takibi:Günlük harcamaları kaydetmek, bireyin alışveriş alışkanlıklarını fark etmesine ve kontrol altına almasına yardımcı olabilir.
  
  
• Bütçe Oluşturma:Aylık bütçe belirlemek ve bu bütçeye sadık kalmak, gereksiz harcamaların önüne geçebilir.
  
  
• Alışveriş Tetikleyicilerini Belirleme:Hangi duyguların veya durumların alışveriş yapma isteğini tetiklediğini anlamak, bu dürtülerle başa çıkmada etkili olabilir.
  
  

Dijital Alışverişi Sınırlama: Online alışverişin kolaylığı, alışveriş bağımlılığını tetikleyebilir. Bu nedenle:

• Alışveriş Uygulamalarını Sınırlama:Alışveriş uygulamalarını cihazlardan kaldırmak veya kullanımını sınırlamak faydalı olabilir.
  
  
• Bildirimleri Kapatma:İndirim ve kampanya bildirimlerini kapatmak, alışveriş dürtüsünü azaltabilir.
  
  
• Alışveriş Sitelerine Erişimi Kısıtlama:Belirli alışveriş sitelerine erişimi engelleyen uygulamalar kullanmak, online alışverişi sınırlamada yardımcı olabilir.
  
  

Alışveriş bağımlılığı, kişinin maddi ve duygusal dengesi üzerinde ciddi etkiler yaratan bir sorundur. Sosyal medya ve reklamların da etkisiyle tetiklenen bu bağımlılık, geçici mutluluk sağlasa da uzun vadede suçluluk ve pişmanlık gibi olumsuz duyguları besler. Mükemmeliyetçilik, özgüven eksikliği ve kaygı gibi faktörler bağımlılığı daha da güçlendirebilir. Bu nedenle, alışveriş alışkanlıklarını sorgulamak, ihtiyaç analizi yapmak ve duygusal boşlukları alışveriş yerine sağlıklı yöntemlerle doldurmak, bu döngüyü kırmanın en etkili yolları arasındadır. Alışverişte kontrolü sağlamak yalnızca bütçeyi korumakla kalmaz; ruh sağlığının sürdürülebilmesi açısından da kritik bir öneme sahiptir.

👉 Şimdi Randevu Alın
https://www.otrapsikoloji.com/iletisim